امامزاده قاضی صابر با قدمتی بیش از ۷۰۰ سال در ونک تهران

ایران عزیز ما یک کشور اسلامی و تاریخی است که امامزادگان بیشماری در آن مدفون هستند. این امامزاده ها همواره مکانی برای پناه بردن مردم از پر مشغلگی های روزانه و یا مشکلاتی است که خود را از حل آنها عاجز می بینند. یکی از امامزادگانی که امروز به معرفی آن می پردازیم، امامزاده قاضی الصابر در محله ونک تهران است. این امامزاده از نوادگان امام سجاد (ع) است و نسبشان به امام علی (ع) می رسد و بقعه مبارک ایشان شباهت بسیار زیادی به خانه امیر المومنین علی (ع) دارد.

با ما همراه باشید تا با این مکان متبرک و تاریخی آشنا شوید.

معرفی امامزده قاضی الصابر

امامزاده قاضی الصابر، در روستای ونک واقع شده‌ است و بنای این امامزاده‌ شباهت بسیاری به خانه حضرت علی در کوفه دارد.
ابوالقاسم علی‌بن‌محمد، ملقب به قاضی‌الصابر ، از نوادگان امام سجاد (ع‌) ، از بزرگ‌ترین و برجسته‌ترین عالمان و فقهای دینی زمان خود بود که نزدیک به 900 سال از فوت آن عالم جلیل‌القدر می‌گذرد و مقبره او در ده‌ونک واقع شده است نسبت این امامزاده، با چهار واسطه به امامزاده محمد درکه تجریش و با ده واسطه به امام چهارم ، حضرت علی بن الحسین و بی بی شهربانو (علیهم السلام) می رسد.از نظر سندیت و اعتبار و اصل و نسب این امامزاده در رده نهم و از نظر تاریخی در میان امامزاده‌های دیگر در رده چهاردهم قرار دارد.

به نقل از نهایه الاعقاب، امامزاده قاضی الصابر در همان روستا متولد گردید. بنابه نوشته شیخ عباس قمی و روایات سینه به سینه اهالی ونک ، این مکان ابتدا مجلس دروس علمی و دینی بوده و او شاگردان بسیاری داشته‌است. این امامزاده در زمان‌های مختلف متولیانی داشته و اولین بار در زمان قاجار، دربار ناصری تولیت امامزاده را به آقا سید یدالله ، خلف آقابزرگ رودباری، واگذار کرده‌است. خیسری هم اکنون، خادم آستان است.

ساختمان امامزاده قاضی الصابر ، از خشت و گل بوده و بیش از ۷۰۰ سال قدمت دارد. تا زمان قاجار، به دلیل جنگ‌ها و حوادث گوناگون طبیعی مخروبه بود و در زمان ناصرالدین شاه مرمت و به مرور به صورت آجری بازسازی‌شد. بقعه او در سال ۱۳۰۲ هجری قمری به وسیله میرزا یوسف مستوفی الممالک، صدراعظم ناصرالدین شاه قاجار ساخته شد، که سنگ مرمر با خطوط و اشعار شیوا و ضریح چوبی و تزیینات کاشیکاری در آن بکار برد.
امامزاده قاضی الصابر از اوایل سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۷ ، تقریباً تعطیل و فقط بعد از ظهر روزهای پنج‌شنبه چند ساعتی باز بوده ولی هم اکنون ، این مکان بازگشایی شده‌است.
بنای امامزاده هشت ضلعی است و در حیاط امامزاده هم چند نفر مدفون شده‌اند، از جمله عده‌ای از کسانی که متولی آستان بوده‌اند .
همچنین، در گوشه‌ای از حیاط درخت کهن‌سالی وجود دارد که مردم با بستن پارچه به شاخه‌های آن حاجت می‌گیرند.

گوشه ای از کرامت ایشان

در مورد وجه تسمیه حضرت به قاضی الصابر (علیه السلام) این گونه استنباط می شود. مردم برای حل مشکلات و رسیدگی به شکایات و اختلافات فردی و اجتماعی به محضر شریف آن حضرت مراجعه می کردند و حضرت با دقت و صبر و حوصله و متانت، قضایا را بررسی و از حقوق صاحبان حق و مظلومین دفاع می کردند و داد دادخواهان را از متعدیان و ستمگران گرفته و حق را به ذی حق می رسانیدند. لذا صبر و بردباری آن جناب زبانزد خاص و عام گردیده به قاضی الصابر (علیه السلام) مشهور و معروف گشته اند.
حضرت قاضی الصابر (علیه السلام) یکی از بندگان صالح خدا و صاحب فضائل و کرامات است. از بزرگان و قدمای ونک نقل شده که گفته اند: شخصی به بیماری جنون مبتلا شده بود. به صورتی که اغلب اوقات نیمه عریان در میان مردم رفت و آمد می کرده است، در یکی از شب ها مورد اذیت و آزار عده ای قرار می گیرد و به این مکان که در آن زمان نیمه مخروبه بوده وارد می شود و از فرط خستگی کنار قبر آقا به خواب می رود. در عالم خواب مورد توجه و عنایت صاحب قبر، حضرت قاضی الصابر (علیه السلام) قرار گرفته، شفا می گیرد صبح زود با چشمانی پر از اشک از کنار قبر برخاسته، در بین مردم می رود و ماجرای کرامت آقا را برای افراد تعریف می کند. مردمی که حرکات جنون آمیز او را دیده بودند از شنیدن این خبر هیجان زده می شوند و با شوق بیشتر به زیارت قبر شریف آقا می آیند.

اطلاعات مربوط به بقعه

آستان امامزاده قاضی صابر(علیه السلام) در منطقه قدیمی ده ونک که سابقاً قریه ونک خوانده می شد و پشت دانشگاه الزهرا و دانشگاه هنر واقع شده است.اما به یقین شهرت این بنا مربوط به سال963 ه.ق، است که شاه تهماسب صفوی بنای اولیه را تأسیس کرد و دستور ساخت مقبره و ضریح را داد. دومین بازسازی در سال 1302 هجری به دستور فتحعلی‌شاه قاجار و به وسیله مرحوم میرزا یوسف مستوفی الممالک صدراعظم انجام شد. بنای قدیمی بقعه هشت ضلعی زیبایی هم بر مرقد ابوالقاسم، علی بن محمد، معروف به قاضی الصابر (علیه السلام) ساخت که سنگ مرمر با خطوط و اشعار شیوا و ضریح چوبی و تزئینات کاشی کاری و حسن سلیقه فراوان در آن بکار برد و اینک بقعه مزبور در ضلع جنوبی باغ وقفی که خود از محل های با نزهت و دیدنی شمیران است به صورت آباد و معمور دایر و زیارتگاه عمومی می باشد.
هنگام تشرف به آستانه ابتدا وقتی از درب ورودی آستانه وارد هشتی (دهلیز) آن می شویم، روبروی خودمان درب چوبی منبت کاری شده حرم را می بینیم که در دو طرف آن، دو اطاق، یکی سمت راست و دیگری سمت چپ به چشم می خورد و جلو اطاق سمت چپ، راهرو کوچکی است که هشتی و حیاط امامزاده را به هم مرتبط می سازد. ضریح زیبای آقا را که از چوب گردو و به صورت مشبک به طول 2/20 متر و عرض 1/78 متر و ارتفاع 1/83 ساخته شده و کاشی کاری های اطراف حرم تا ارتفاع 90 سانتی متر و چهار طاق نمای بزرگ توجه ما را به خود جلب می نماید.

در قسمت شمالی حرم مطهر طاق نمای بزرگی بنا شده که در دو طرف آن، دو حجره کوچک (دو اطاق کم عمق) در جبهه شرقی و غربی این بقعه به چشم می خورد. ارتفاع گنبد حرم از زیر سقف تا کف آن 5 متر و 30 سانتی متر می باشد. محوطه امام‌زاده قاسم طی سال‌ها تغییرات بسیاری کرده است‌. حوضچه‌ای که سال‌ها در حیاط امام‌زاده وجود داشت و همچنین، قبرهای موجود در حیاط با بتون پوشیده شده و در حال بازسازی است‌. با وجود این‌، امام‌زاده مورد احترام مردم و به عنوان زیارتگاه محل رفت و آمد است‌. بنای امام‌زاده با گنبد خشتی و سقفی نیمه کاره رها شده است‌. احتمال داده می‌شود بعد از اتمام بازسازی‌، روبنای امام‌زاده تغییر کند. هم‌چون دیگر مکان‌های مذهبی‌، در محوطه امام‌زاده چند مغازه قدیمی وجود دارد. چند مغازه به سبک جدید، بانک و … نیز در محوطه قرار دارد. نمای ساختمان اصلی حرم و کاشیکاری های داخل حرم گویای قدمت بنا است و حدوداً 45 الی 6 قرن قدمت را نشان می دهد. این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۵۳۹ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.