ارگ کریم خان یا زندان کریم خان به قصر سلطنتی و اندرونی کریم خان زند حاکم شیراز نیز معروف است…

 در دوره سلطنت سلسله زندیه ساخته شده‌است و پس از اینکه کریم خان زند شیراز را به عنوان پایتخت خود و این مکان را به‌عنوان مکان زندگی خود انتخاب کرد، به ارگ کریم خانی معروف شد.

بعد ها نیز در دوره پهلوی به عنوان زندان استفاده می شد و از این جهت به زندان کریم خان نیز معروف است.کریم خان در ساخت آن سنگ تمام گذاشته و از بهترین نیرو ها و مصالح استفاده کنید.

این اثر از مهمترین آثار دوره زندیه و مخصوصا وکیل الرعایا، کریمخان زند، بوده و درساخت این ارگ، دو نوع معماری نظامی و معماری مسکونی هر دو با هم به کار رفته است، آن هم به علت این است که خانه پادشاه بوده و باید از امنیتی بالایی برخوردار باشد. بنابراین دیواره های بیرونی که همانند دیوارهای یک قلعه نظامی است، بسیار مرتفع با ارتفاع حدود ۱۵ متر می باشد. دیوارها به صورت مخروط ناقص بالا رفته و ضخامت آنها در پایین به حدود ۳ متر و در بالا به کمی کمتر از ۳ متر می رسد.

در قسمت بالای دیوار، جانپناه وجود دارد که محل استقرار سربازان بوده. تیرکش هایی نیز در این دیوار تعبیه شده که برخی کوچک هستند و حالت مورب داشته که محل قرار دادن تفنگ و اسلحه بوده است. سوراخ های بزرگتری نیز وجود دارد که به منظور راندن دشمن بوده است.

سردر ارگ کریم خانی

 درب ورودی ارگ در وسط  دیوار بلندی که در ضلع شرقی است، قرار دارد. بر بالای سردر ورودی، صحنه ای از جنگ رستم و دیو سفید به وسیله کاشی های هفت رنگ لعابدار تصویر شده است. حمام خصوصی پادشاه، راهرو و اتاق نگهبانان نیز در پشت همین دیوار ساخته شده اند. در جلو این ایوان نیز دو ستون چوبی قرار دارد و حوضی چهارگوش نیز در جلو ایوان خودنمایی می کند.

فضای داخلی ارگ کریم خان شیراز

دیوارهای ارگ از سنگ ساخته شده اند و برای ساختن بقیه بنا از خشت پخته استفاده شده است. تزیینات داخلی، شامل قاب ها، ازاره هایی از سنگ مرمر یزد و تبریز و آیینه های بزرگی از روسیه، ترکیه عثمانی و اروپاست. نقاشی قسمت های بالا و سقف اتاق ها با آب طلا و لاجورد و رنگ های گیاهی و معدنی، رنگ آمیزی شده اند. نقش های اطاق ها اغلب گل و گیاه و به شکل ترنج و اسلیمی است.

ارگ از نوع بناهای سه ایوانه است که ضلع ورودی آن به بخش خدماتی اختصاص دارد. پس از منقرض شدن حکومت زندیه و روی کار آمدن سلسله قاجاریه، ارگ به دارالحکومه تبدیل شد و مکانی برای استقرار یافتن والیان و حاکمان فارس گردید و تا اوایل سلطنت پهلوی نیز وضع به همین منوال بود. در زمان استانداری شاهزاده عبدالحسین میرزا فرمانفرما (متولد ۱۲۳۶و متوفی ۱۳۱۸ ه. ش.) به دستور وی کاشی کاری های ارگ ترمیم شد.

در سال ۱۳۵۰ ساختمان ارگ در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار گرفت و کار مرمت و بازسازی آن مورد توجه قرار گرفت.

نمای داخلی ارگ کریم خان زند در شیراز

مجسمه ي كريم خان به همراه ديگر مسئولان سلسله زنديه